W 2025 roku przepisy budowlane w Polsce nadal umożliwiają stawianie niektórych obiektów bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę. Jednocześnie ustawodawca rozszerzył katalog inwestycji, które można zrealizować wyłącznie na podstawie zgłoszenia. Sprawdź, co możesz wybudować szybciej, taniej i z mniejszą ilością formalności.
Czym różni się pozwolenie na budowę od zgłoszenia?
Pozwolenie na budowę to decyzja administracyjna wydawana przez urząd (najczęściej starostwo powiatowe), która pozwala na rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych. Uzyskanie pozwolenia wiąże się z koniecznością przedstawienia projektu budowlanego, uzyskania opinii, uzgodnień oraz decyzji środowiskowych, co znacznie wydłuża proces inwestycyjny.
Zgłoszenie budowy to uproszczona procedura – inwestor informuje urząd o planowanej inwestycji, a jeśli w ciągu 21 dni nie zostanie wniesiony sprzeciw, może rozpocząć prace. Zgłoszenie dotyczy prostszych obiektów o mniejszym wpływie na otoczenie.
Co można postawić bez pozwolenia na budowę w 2025 roku?
Na podstawie nowelizacji prawa budowlanego z 2023 i utrzymanych przepisów w 2025 roku, bez pozwolenia na budowę można postawić m.in.:
- dom jednorodzinny do 70 m² powierzchni zabudowy, przeznaczony na własne potrzeby mieszkaniowe (tzw. „dom bez formalności”),
- altany ogrodowe do 35 m² (na działkach ROD – zgodnie z regulaminem ogrodu),
- wiaty do 50 m² (maks. dwie na każde 500 m² działki),
- budynki gospodarcze, np. szopki narzędziowe do 35 m²,
- obiekty małej architektury: pergole, karmniki, huśtawki, ogrodzenia do 2,2 m bez zgłoszenia.
Warto pamiętać, że zwolnienie z obowiązku uzyskania pozwolenia nie oznacza całkowitego braku regulacji – trzeba przestrzegać lokalnych przepisów planistycznych (MPZP lub decyzji o warunkach zabudowy).
Jakie obiekty wymagają zgłoszenia budowy?
Zgłoszenia budowy wymagają:
- domy jednorodzinne powyżej 70 m², ale niewymagające pozwolenia (np. w prostych warunkach),
- instalacje wodno-kanalizacyjne, gazowe, elektryczne wykonywane poza budynkiem,
- przydomowe oczyszczalnie ścieków (do 7,5 m³/dobę),
- ogrodzenia powyżej 2,2 m wysokości,
- baseny i oczka wodne o powierzchni od 35 do 50 m²,
- zjazdy z drogi publicznej,
- tymczasowe obiekty budowlane.
Zgłoszenia dokonuje się na specjalnym formularzu, do którego często trzeba dołączyć szkice, opis techniczny oraz potwierdzenie prawa do dysponowania nieruchomością.
Jakie warunki trzeba spełnić, by postawić dom bez pozwolenia?
Dom jednorodzinny do 70 m² powierzchni zabudowy, budowany na zgłoszenie (zgodnie z art. 29 ustawy Prawo budowlane), musi spełniać konkretne wymagania:
- być przeznaczony na własne potrzeby mieszkaniowe inwestora,
- mieć maksymalnie dwie kondygnacje,
- być budowany na działce z dostępem do drogi publicznej,
- nie naruszać przepisów lokalnego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP),
- zostać zgłoszony wraz z oświadczeniem o odpowiedzialności inwestora (brak sprzeciwu urzędu).
Dodatkowym ułatwieniem jest fakt, że nie trzeba zatrudniać kierownika budowy, ani prowadzić dziennika budowy – choć to opcjonalnie zalecane.
Najczęstsze błędy inwestorów budujących bez pozwolenia
Choć procedura zgłoszenia budowy lub budowy bez pozwolenia wydaje się prosta, inwestorzy często popełniają błędy, które skutkują wstrzymaniem prac lub koniecznością rozbiórki. Do najczęstszych należą:
- brak weryfikacji MPZP lub WZ przed rozpoczęciem budowy,
- przekroczenie dopuszczalnych parametrów zabudowy (np. powierzchni zabudowy, wysokości),
- budowa zbyt blisko granicy działki (minimum 4 m od granicy dla budynków z oknami),
- niezgłoszenie zmian w projekcie lub lokalizacji,
- brak wiedzy o konieczności zgłoszenia przyłączy mediów.
Jakie kary grożą za budowę bez zgłoszenia lub pozwolenia?
Nieprzestrzeganie przepisów budowlanych wiąże się z dotkliwymi konsekwencjami. Samowola budowlana może skutkować:
- nakazem wstrzymania prac przez inspektora nadzoru budowlanego,
- koniecznością legalizacji obiektu (czasochłonny i kosztowny proces),
- karą finansową sięgającą nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych,
- w skrajnych przypadkach – nakazem rozbiórki.
Dlatego zawsze warto skonsultować planowaną inwestycję z architektem lub prawnikiem budowlanym.
Gdzie sprawdzić, czy potrzebne jest zgłoszenie lub pozwolenie?
Najpewniejszym źródłem informacji jest lokalny wydział architektury i budownictwa w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta. Dodatkowo można:
- sprawdzić plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) w urzędzie gminy,
- skonsultować się z projektantem lub kierownikiem budowy,
- skorzystać z oficjalnego portalu: e-Budownictwo GUNB.
Co możesz zbudować szybciej w 2025 roku?
Rok 2025 nadal sprzyja inwestorom indywidualnym dzięki uproszczeniom w prawie budowlanym. Domy do 70 m², wiaty, altany, oczka wodne i budynki gospodarcze można postawić bez pozwolenia, a często tylko na zgłoszenie. Warto jednak pamiętać o przepisach lokalnych i obowiązujących warunkach technicznych. Formalności to nie tylko wymóg prawny, ale też zabezpieczenie interesów inwestora.
